ryzyko inwestycyjneRozpoczynając jakąkolwiek inwestycję zgadzasz się na to, że możesz uzyskać inny wynik, niż oczekujesz. To właśnie jest ryzyko inwestycyjne.

Z poniższego tekstu dowiesz się czym jest ryzyko inwestycyjne, poznasz jego rodzaje i ich wpływ na przebieg inwestycji.

Jedną z podstawowych charakterystyk każdej inwestycji jest ryzyko. Najprościej rzecz ujmując, jest ono związane z niemożliwością przewidzenia przyszłości. Oczywiście pewnym zdarzeniom można bardziej lub mniej dokładnie przyporządkować określone prawdopodobieństwa ich wystąpienia, nigdy jednak prognoza nie będzie miała prawdopodobieństwa 1.



Można powiedzieć, że nie ma inwestycji, które nie byłyby związane z ryzykiem, tak jak nie ma inwestycji bez oczekiwanego dochodu. Dochód i ryzyko w inwestycji spotykają się ze sobą i pozostają w silnej wzajemnej korelacji.

Pojęcie ryzyka w finansach nie jest rozumiane jednoznacznie. Wynika to z faktu iż istnieją dwie główne koncepcje ujęcia tego zjawiska:

  • koncepcja negatywna (asymetryczna, jednostronna), która traktuje ryzyko, jako możliwość poniesienia straty
  • koncepcja neutralna (symetryczna, dwustronna), która wiąże ryzyko z możliwością osiągnięcia efektu różniącego się od oczekiwanego. Odchylenie może być tu zarówno pozytywne, jak i negatywne,

Koncepcja neutralna jest bliższa rynkom finansowym, ponieważ lepiej oddaje charakter zjawisk występujących na rynku. Przyjmując ją więc za punkt wyjścia, możemy określić ryzyko, jako możliwość zrealizowania dochodu różniącego się od oczekiwanego dochodu.

Podstawowym podziałem ryzyka inwestycyjnego jest podział na:

  • ryzyko systematyczne (zewnętrzne) – jest to ryzyko związane z podjęciem inwestycji w ogóle. Nie jest ono kontrolowane przez podmiot będący w jego zasięgu. Nie da się go zredukować poprzez dywersyfikację portfela
  • ryzyko niesystematyczne (wewnętrzne) – przynależne jest tylko do danej kategorii działania, instrumentu finansowego, ściśle określonego podmiotu. Jest to ryzyko dywersyfikowalne, możliwe do wyeliminowania.

Ryzyko systematyczne i niesystematyczne łącznie dają ryzyko całkowite. Maleje ono wraz ze wzrostem aktywów, czyli wzrostem dywersyfikacji ryzyka. Minimalne ryzyko całkowite jest na poziomie ryzyka systematycznego, a sytuacja taka jest możliwa przy odpowiednio zdywersyfikowanym portfelu oraz wyeliminowanym ryzyku niesystematycznym.

Ryzyko całkowite spada wraz z wprowadzaniem nowych instrumentów do portfela. Tempo spadku ryzyka jednak maleje, a więc kolejne wprowadzane instrumenty dają coraz mniejszy efekt w postaci redukcji ryzyka. Po przekroczeniu pewnej liczby składników w portfelu następuje tzw. przedywersyfikowanie (overdiversification). Oznacza to, że korzyści związane z nowymi składnikami oraz ze spadkiem ryzyka stają się niższe niż koszty. Do tych kosztów należy zaliczyć: koszty transakcji, koszty analizy spółek a także konieczność uwzględniania w portfelu gorszych spółek. Praktycy uważają, że liczba spółek w portfelu nie powinna przekraczać 20. Prawidłowość ta nie dotyczy inwestorów instytucjonalnych, w tym funduszy inwestycyjnych, które obracając wielkimi kwotami muszą lokować środki w znacznie więcej spółek.

W ramach ryzyka systematycznego wyróżnić możemy:

  • ryzyko stopy procentowej (interest rate risk) – dotyczy ono w największym stopniu dłużnych papierów wartościowych o rodzaje ryzyka inwestycyjnego tałym oprocentowaniu, ale także pozostałych papierów wartościowych (także akcji). Zmiana stóp procentowych wpływa na ceny instrumentów. Wzrost stóp procentowych powoduje odpływ kapitału od „starych” obligacji o stałym oprocentowaniu, do nowych o wyższym kuponie (stopie procentowej). Zjawisko to powoduje spadek cen obligacji o stałym oprocentowaniu i działa odwrotnie w przypadku wzrostu stóp procentowych. Wysokie stopy procentowe skłaniają inwestorów do kupowania obligacji, co powoduje także odpływ kapitału od akcji, a co za tym idzie także spadek ich wartości na rzecz wartości obligacji o zmiennym oprocentowaniu.
  • ryzyko walutowe (foreign exchange risk) – dotyczy tych inwestorów, którzy posiadają w swoich portfelach instrumenty wyrażone w innej walucie niż PLN. Zmiana kursów walutowych może powodować, że stopy zwrotu wyrażone w dwóch walutach mogą się różnić. Np. zysk uzyskany w Dolarach będzie malał w sytuacji aprecjacji Złotego wobec Dolara i odwrotnie. Zmiany  ursów walutowych mogą zatem przynosić inwestorowi zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki, w zależności od kierunku zmian wartości waluty.
  • ryzyko rynku, lub ryzyko zmian kursów giełdowych (market risk, bull – bear market risk) – jest to ryzyko związane z trudnością przewidzenia kierunków i sił zmian kursów papierów wartościowych. Ceny instrumentów zależą od zachowania inwestorów, dlatego też na rynku papierów niektóre ruchy kursów mogą wydawać się nieracjonalne. Ceny instrumentów finansowych zależą też w pewnym stopniu od ogólnej sytuacji na rynku. W przypadku rynku byka (bull market) mamy do czynienia ze wzrostem cen większości akcji, natomiast w przypadku rynku niedźwiedzia (bear market) ceny większości akcji maleją.
  • ryzyko inflacji (inflation risk) – może ono powodować zmianę realnych zysków z inwestycji. Szczególnie dotyczy to inwestycji w papiery dłużne o stałym oprocentowaniu. Zmiany inflacji mogą także wpływać na kursy instrumentów finansowych w
  • analogiczny sposób jak stopy procentowe, które są z inflacją silnie powiązane.
  • ryzyko polityczne (political risk) – dotyczy możliwości destabilizacji rynku, spowodowanej zawirowaniami natury politycznej, jak np. wojny, ingerencja władz w rynek, zmiany podatkowe itp.
  • ryzyko wydarzeń (event risk) – związane z możliwością nieoczekiwanych wydarzeń mających wpływ na cenę instrumentu, ale nie mających wpływu na ogólną sytuację rynku.

W ramach ryzyka niesystematycznego wyróżnić możemy:

  • ryzyko niedotrzymania warunków (default risk) – pojawia się tam, gdzie mamy do czynienia ze zobowiązaniem drugiej strony. Ten rodzaj ryzyka dotyczy przede wszystkim instrumentów dłużnych, w których emitent zobowiązuje się do zwrotu
    powierzonych środków, wypłaty odsetek oraz innych korzyści, zawartych w wyemitowanym papierze wartościowym.
  • ryzyko biznesu (business risk) – związane jest z działalnością prowadzoną przez emitenta. Parametry, takie jak osiągane zyski, inwestycje rozwojowe, zdolność kredytowa, stan majątkowy, płynność, są zmienne i wpływają na wycenę spółki, a co za tym idzie na cenę jej akcji.
  • ryzyko zarządzania (management risk) – powstaje w związku ze złym zarządzaniem spółką – emitentem papieru wartościowego. Ryzyko to przenosi się bezpośrednio na ceny instrumentów finansowych, wyemitowanych przez daną spółkę.
  • ryzyko finansowe (finansial risk) – jest wynikiem korzystania przez emitenta z kapitałów obcych. Wzrost zadłużenia spółki może prowadzić do zwiększenia dźwigni finansowej, a co za tym idzie, dużych wahań rentowności, co wpływa na kurs akcji spółki
  • ryzyko bankructwa (bankruptcy risk) – bankructwo emitenta powoduje utratę całości lub części zainwestowanego kapitału. Ten typ ryzyka zagraża w większym stopniu akcjonariuszom, ponieważ w przypadku bankructwa, spółka z likwidowanego majątku zaspokaja w pierwszej kolejności wierzycieli (m.in. właścicieli obligacji).
  • ryzyko płynności (liquidity risk) – jest to ryzyko, że nie będzie możliwa sprzedaż danego instrumentu w krótkim czasie po spodziewanej cenie. Dotyczy to przede wszystkim małych spółek i instrumentów o małej emisji. Konieczność sprzedaży określonego instrumentu w wymaganym momencie może wymusić obniżenie jego ceny i spowodować obniżenie zysku kapitałowego bądź stratę.

Na giełdzie papierów wartościowych występują wszystkie rodzaje ryzyka. Siła ich oddziaływania jest mocno związana z długością trwania inwestycji. Inwestycje długoterminowe są mniej narażone na ryzyko, ponieważ wszelkie krótkoterminowe wahania kursów, powodowane różnymi czynnikami, są w długim okresie bez znaczenia dla inwestora. Inaczej jest z inwestorami spekulacyjnymi. Oni na wszystkie wyżej opisane rodzaje ryzyka są narażeni w znacznie większym stopniu.

Ryzyko na rynku finansowym, a w szczególności na rynku kapitałowym, wiąże przede wszystkim z długością trwania inwestycji. Wielość czynników wpływających na oczekiwany dochód powoduje dużą niepewność. Inwestor lokując środki w określone instrumenty finansowe oczekuje stopa zwrotu, która wiąże się z zyskiem kapitałowym (wzrost ceny instrumentu) oraz z wypłacaną dywidendą w przypadku akcji, a w przypadku obligacji z oprocentowaniem i ewentualnymi innymi korzyściami. Ryzyko inwestowania na rynku finansowym wynika z faktu, iż inwestor nie może być pewny tego że otrzyma zaplanowane zyski. Może to wynikać na przykład ze zmiany warunków prowadzenia działalności przez emitentów papierów wartościowych zakupionych przez inwestora. Może się zdarzyć sytuacja, że inwestor oprócz nie osiągnięcia zysków, straci część lub nawet całość zainwestowanego kapitału.

Wielkość i charakter ryzyka inwestycyjnego zależy od rodzaju papieru w jaki ulokowane zostały pieniądzeAkcje są papierami wartościowymi o największym poziomie ryzyka. Wiąże się ono po pierwsze z tym, że emitent akcji nie ma obowiązku wypłaty dywidendy.

Dywidenda jest więc uzależniona od:

  • osiągniętego przez emitenta zysku
  • decyzji zarządu emitenta co do przeznaczenia zysku (emitent może przeznaczyć część lub całość na zwiększenie kapitału własnego przedsiębiorstwa)

Druga forma zysku z akcji to tzw. zysk kapitałowy, wiążący się ze sprzedażą akcji po cenie wyższej od ceny zakupu. Ten rodzaj zysku jest obarczony jeszcze większym ryzykiem, ponieważ niepewność co do kształtowania się przyszłej ceny akcji jest bardzo duża. Wpływa na to wiele czynników, które często są niezależne od emitenta.

W przypadku obligacji oraz innych papierów dłużnych ryzyko jest znacznie mniejsze, ponieważ wynika ono przede wszystkim z możliwości bankructwa emitenta obligacji. Obligacje skarbowe są w związku z tym uznawane za papiery wartościowe wolne od ryzyka.